Onderzoeksstageverslag:
Het vóórkomen van Listeria spp. en Listeria monocytogenes in Parmahamverwerkende fabrieken

Na mijn doctoraalexamen wilde ik graag een onderzoeksstage in het buitenland doen. Het onderwerp waarin ik me wilde verdiepen, veterinaire volksgezondheid, en het land, Italië, waren een goede combinatie. Italië telt 14 verschillende veterinaire faculteiten. Bij een groot aantal ligt de nadruk veel meer op de veterinaire volksgezondheid en voedselveiligheid; een sterk contrast wanneer je kijkt naar de klinische focus in Utrecht. Na verschillende afspraken met de medewerkers van het BIC, werd het duidelijk dat er maar één plek was waar ik mijn onderzoeksstage kon gaan doen: Bologna.

Jammer genoeg waren de contacten met die faculteit sinds jaren verwaterd; ik moest het dus zelf regelen. Gelukkig waren ze bij het IRAS ontzettend behulpzaam, en ik kon vrij snel bij Prof. van Knapen op gesprek komen. Hij kende Prof. Trevisani via een Europees clubje, en had binnen no time geregeld dat ik langs mocht komen. Na het vaststellen van het onderwerp (Listeria spp. en biofilmformatie van de gevonden bacteriën), stonden me in augustus 2008 alleen nog wat tentamens te wachten. Omdat ik er zeker van wilde zijn dat ik mijn diploma gehaald zou hebben en er genoeg tijd zou zijn, is besloten dat ik in januari 2009 ging starten. Wat er precies uit onderzoek naar voren is gekomen, is te lezen in de (Engelse) samenvatting.
Ik ben in Bologna binnen de particuliere sector op zoek gegaan naar een tijdelijke kamer voor 3,5 maand. Het is, net als Utrecht, een studentenstad bij uitstek wat voor- en nadelen biedt. De gewoontes omtrent het op kamers verschillen wel iets van de Nederlandse situatie. Zo is het heel normaal om met iemand anders op een kamer te moeten slapen, ook als je deze persoon niet kent. Daarnaast moet je vaak zorgen voor een opvolger, voordat je je borg (die tot wel 3 keer de kamerhuur op kan lopen) terugkrijgt. Daarbij zijn de prijzen vergelijkbaar met Utrecht. Maar, een goede voorbereiding is de helft van het werk; binnen 3 dagen had ik een kamer, voor mezelf, net buiten de muren van het historische centrum, op een steenworp afstand van het grootste stadspark. Een super locatie!
De veterinaire faculteit van Bologna ligt helaas niet in de stad zelf, waar alle mooie gebouwen van de oudste universiteit van Europa staan, maar in Ozzano dell’Emilia. Dit plaatsje ligt zo’n 15 km van Bologna af, en is per bus en per trein gemakkelijk te bereiken. Dit reisje duurt met de bus, afhankelijk van de Italiaanse verkeersdrukte, 20 tot 45 minuten. Het mooie aan deze faculteit is dat ze beschikken over een eigen slachthuis(je). Daarnaast is er een boerderij met buffels verbonden aan de faculteit, waardoor ik mijn hele verblijf in Italië voorzien ben van de meest verse buffelmozzarella.
Mijn onderzoekswerkzaamheden speelden zich voornamelijk in het lab af. Hier verwerkte ik mijn monsters, typeerde ik de gevonden bacteriestammen door middel van selectieve groei, PCR en kleuringen. Daarnaast heb ik gekeken in welke mate de voor mij interessante stammen biofilms konden vormen. Een impressie van de resultaten is hieronder te lezen in het Engelse abstract.
Naast het labwerk ben ik er samen met de begeleidende professor een aantal keer op uit geweest om in Parma monsters te nemen in hamverwerkende fabrieken. Dat betekende heel vroeg opstaan, hammen, instrumentarium en machines swabben, en daarna heerlijk uitgebreid lunchen in Parma. Vermoeiende, maar daarom zeker niet minder interessante en leuke tripjes!

Voor nog meer impressies en ervaringen wil ik jullie graag verwijzen naar de website die ik destijds heb bijgehouden: lotteinbologna.waarbenjij.nu

Mocht er iemand zijn die graag naar Bologna wil, meer wil weten of hulp nodig heeft bij het regelen van een stage aldaar, dan houd ik me aanbevolen!

Ciaociao! 

Op een enigszins druiligere vrijdagochtend in juni 2011, vertrokken 13 personen van studievereniging Hygieia en de Veefokkers in de richting van Elsendorp, waar het varkensbedrijf van de familie Heijmans te vinden is. In deze zo genoemde ‘megastal’ bevinden zich ongeveer 900 zeugen en 2500 vleesvarkens.

Na wat ongeregeldheden onderweg (1 auto begaf het halverwege), kwamen we (in gedeelten)  aan bij een grote, nieuwe schuur. We werden hartelijk ontvangen door Jos en zijn vrouw, waarna we direct konden douchen. De hygiëne maatregelen werden strikt in acht genomen, het bedrijf was namelijk SPF en daarnaast in het bezit van alle moderne maatregelen. Zo is elke aparte afdeling in het bezit van eigen laarzen en laarzenborstels en draagt iedereen totale bedrijfskleding.

Wij kregen een uitgebreide rondleiding over het bedrijf, te beginnen bij de zeugen met pasgeboren biggen. De inrichting van de kraamhokken zag er eigenlijk precies zo uit als in elk ander modern vermeerderingsbedrijf, maar er was meer natuurlijk licht in de stal (via een venter in het dak) en wat ons allen erg opviel was hoe schoon de hokken waren en hoe weinig stof er lag. Omdat het een ‘megastal’ betrof waren er van dergelijke kraamstallen velen te vinden. Wat erg indrukwekkend was, was de afdeling met daarin de dragende zeugen. Deze grote hal bood ruimte aan zo’n 630 zeugen. De zeugen hadden aparte boxen, waarvan de hekken openstonden, zodat de zeugen er zelf, naar behoefte in en uit konden lopen. De gelten werden apart gehouden, zodat zij niet onder de voet gelopen werden door de oudere worps zeugen. Na een korte wandeling konden we ook de vleesvarkens nog bewonderen. Ook hier waren weinig verschillen op te merken met een regulier, gemiddeld varkensbedrijf, behalve weer het daglicht en de hygiëne.

Wat mij zal bijblijven over dit bedrijf was de hartelijkheid van de veehouders en de hygiëne. Ik heb nog nooit zo’n schone varkensstal gezien! Ik heb geen kuchje bij de varkens gehoord (ja, t was SPF voor de meeste longpathogenen, maar toch) en de dieren zagen er goed en schoon uit. Mede dankzij de goede ventilatie met aan het einde van de rit een luchtwassysteem, was het klimaat in de stal zeer goed, en buiten was de varkenslucht minimaal te ruiken. Dit was het eerste varkensbedrijf waar ik zelf niet met een kuchje vandaan ging.

Om u nog een indruk van het welzijn te geven:  Ik kreeg de indruk dat deze varkens best goed afzijn in dit bedrijf. Er werd goed met de dieren omgegaan, er was daglicht in de stal en het klimaat was buitengewoon. Om zulke aantallen dieren goed en probleemloos te houden, moet het management optimaal zijn en komen er ook middelen vrij, om enkele zaken te optimaliseren. Daar zijn de dieren op dit bedrijf in ieder geval goed bij gebaat!

 Foto’s van de excursie/megastal zijn te vinden onder het kopje foto’s op deze site.

Namens de dierwelzijncommissie,

Anieke van Dort

De krantenkop: “nVWA neemt vee in beslag” zien we tegenwoordig met enige regelmaat. Ook de berichtgeving over misstanden tijdens transport van dieren zullen u bekend voorkomen. De maatschappelijke aandacht voor dierenwelzijn neemt toe. Reden voor de besturen van de Groep Gezondheid- en Kwaliteitszorg, Groep Gezondheidszorg Landbouwhuisdieren en studievereniging Hygieia om een symposium te organiseren met het thema:

 

“HYGIENEVERORDENING EN DIERENWELZIJN”

 

Dierenwelzijn maakt nadrukkelijk onderdeel uit van de hygiëneverordeningen. Dat betekent dat er dierenwelzijneisen worden gesteld aan (slacht-)dieren. Die eisen hebben weerslag op de boerderij- en transportfase. De dierhouder en transporteur heeft de verantwoordelijk om aan te tonen dat aan de eisen voor dierenwelzijn wordt voldaan. Zowel de practicus als de (parttime) officiële dierenarts zijn vanuit hun professie betrokken bij de beoordeling van het dierenwelzijn op de boerderij en tijdens de transport- / slachtfase.

 

Het symposium richt zich op:

§  de regelgeving, de melding en het toezicht,

§  de handhaving met praktijkvoorbeeld op de boerderij en het transport,

§  de rol van de practicus aan de hand van twee praktijkvoorbeelden met speciale aandacht voor de diergeneeskundige verklaring,

§  de sanctionering met bijzondere aandacht voor het instrument bestuursdwang,

§  de preventie met speciale aandacht voor het vertrouwensloket preventie verwaarlozing landbouwhuisdieren, en

§  wat vindt de sector er eigenlijk van?

 

Het symposium richt zich op: practici landbouwhuisdieren, (parttime) officiële dierenartsen werkzaam bij de nVWA, nVWA medewerkers die zijn betrokken zijn bij de handhaving, dierenartsen werkzaam bij het ministerie EL&I en studenten diergeneeskunde.

 

Waar: Faculteit Diergeneeskunde

Wanneer: woensdag 20 april 2011 van 14.00 tot 17.30 uur

Deelname: voor leden van GKZ, GGL en Hygieia gratis. Voor niet leden wordt € 75,- in rekening gebracht.

 

Het definitieve programma met sprekers wordt op 1 april a.s. bekend gemaakt. Dan zal ook de inschrijving worden geopend.

Met hartelijke groet,

Jules Rojer, voorzitter GKZ
Peter Egberink, voorzitter GGL

Marjolijn Schlepers, voorzitter studievereniging Hygieia

In plaats van de reguliere 4e jaars stage bij een dierenartsenpraktijk hebben Noortje van Genugten en ondergetekende gekozen voor een week stage bij het RIVM (www.rivm.nl). Deze keuze hebben wij gemaakt omdat de veterinaire volksgezondheid onze interesse heeft, zoals wel blijkt uit de oprichting van Hygieia.

De keuze voor het RIVM is voornamelijk tot stand gekomen om inzicht te verkrijgen in de mogelijke rol die een dierenarts in een dergelijke instantie zou kunnen vervullen. Daarnaast hebben wij mogen ervaren hoe een grote organisatie als het RIVM reilt en zeilt, hoe de aldaar uitgevoerde onderzoeken worden opgezet, welke samenwerkingsverbanden er tussen het RIVM en andere instanties bestaan en hoe de medewerkers van het RIVM het ervaren om een onderdeel te vormen van de instantie die de volksgezondheid dient te bewaken.

Aangezien één van de doelen van Hygieia het informeren van studenten over functieloopbanen binnen de volksgezondheid is, zal hier een kleine samenvatting van onze stageweek gegeven worden om een beeld te schetsen van het RIVM.

Het RIVM, een instituut met ongeveer 1550 medewerkers, voert voornamelijk onderzoeken uit in opdracht van de ministeries van VWS, VROM, LNV, inspecties en internationale organisaties zoals de Europese Unie en de Verenigde Naties. Wij hebben mee mogen lopen bij het CIb, het Centrum Infectieziektebestrijding (www.rivm.nl/cib). Binnen deze afdeling werken mensen met uiteenlopende achtergronden, zo hebben wij gesproken met artsen, dierenartsen, verpleegkundigen, medisch microbiologen, epidemiologen etc. waardoor een interessante verzameling van kennis bij elkaar gebracht wordt.

Onze begeleidsters, Barbara Schimmer, een basisarts en Merel Langelaar, een dierenarts, hadden een boeiend programma voor ons opgesteld.

Zo hoorden wij over het tijgermugproject. De eieren van deze tijgermug (Aedes albopictus) worden geïmporteerd op de stengel van de Lucky Bamboo. De tijgermug kan als vector dienen voor een aantal (tropische) ziekten, waaronder dengue (knokkelkoorts). Onderzoek wordt uitgevoerd naar deze muggen en naar medewerkers van kwekerijen in Nederland.

Met Merel Langelaar mochten wij meekijken in het lab. Zij doet onderzoek naar verbanden tussen astma en worminfecties. Tevens is zij redacteur van de website www.ziekdoordier.nl, een informatieve internetsite waar uitleg gegeven wordt over zoönosen.

Een student van de Wageningse Universiteit doet haar afstudeeronderzoek naar de uitbraak van Aviaire Influenza (H7N7) uit 2003 bij het RIVM. Ook over de AI uitbraken in o.a. Indonesië (H5N1) hebben wij relevante achtergrondinformatie meegekregen. Over Salmonella in boerenkaas (uitbraak in Twente) en in kip zijn ook de nodige besprekingen geweest. Dat er al snel iets mis kan gaan met de hygiëne in de keuken bleek uit de resultaten van het onderzoek naar besmettingsrisico’s bij de bereiding van voedsel. Nederlanders die zich opgegeven hadden voor deelname aan dit onderzoek dienden een kip-kerriesalade te bereiden. De kip voor deze salade was besmet met een Lactobacillus (dienend als model voor Salmonella). Na het doorlopen van alle bereidingsprocessen, inclusief het koken van de kip, werd bepaald hoeveel Lactobacillen terug te vinden waren in het eindgerecht. De resultaten lieten duidelijk zien dat het opvolgen van de basisregels voor de hygiëne en de juiste bereidingswijzen van groot belang zijn voor het voorkómen van voedselinfecties.

Bij het RIVM worden ook surveillances gedaan, onder andere naar STEC (Shiga-toxine producerende E. Coli), Listeria, Campylobacter en Norovirus. Uitbraken van één van deze ziekten worden geregistreerd. Binnen de humane meldingsplicht kunnen gevallen direct of binnen 24 uur door artsen (categorie A en B ziekten) of via het lab (categorie C) gemeld worden.

Tijdens het signaleringsoverleg hebben wij kunnen spreken met iemand die namens de Voedsel- en Warenauthoriteit (VWA) aanwezig is bij dit overleg. Door de aanwezigheid van de VWA bij het signaleringsoverleg wordt een breed aandachtsveld voor o.a. zoönosen en een optimale communicatie tussen de VWA en het RIVM gegarandeerd. Het signaleringsoverleg heeft tot doel om infectieziektesignalen uit diverse surveillancebronnen onder de aandacht te brengen, te interpreteren en een adequate reactie en advisering op uitbraken te geven. Door deskundigen vanuit andere organisaties uit te nodigen voor dit overleg wordt informatie-uitwisseling makkelijker gemaakt.

Een hoogtepunt was de uitnodiging om mee te gaan naar de oratie van Prof. Dr. Koopmans bij het Erasmus Medisch Centrum te Rotterdam. Mevrouw Koopmans is viroloog en dierenarts en werkzaam bij het RIVM op het Laboratorium voor Infectieziektendiagnostiek en Screening (LIS), waar zij zich voornamelijk richt op de virologie. In haar oratie maakte zij duidelijk dat het grootste deel van de uitbraken van diarree en braken in bijvoorbeeld verpleeghuizen een virale oorzaak hebben en niet zoals lange tijd gedacht is een bacteriële. Haar oratie werd gehouden op donderdag 8 maart 2007.

Kortom, het was een interessante stage, waarbij wij een duidelijk beeld hebben kunnen krijgen van het RIVM. Diverse disciplines, waaronder jouw discipline, zijn noodzakelijk in een dergelijke instantie. Dus als (veterinaire)volksgezondheid je interesse heeft, overweeg dan ook eens een carrière in die richting, bijvoorbeeld bij het RIVM en houd natuurlijk ook de site van Hygieia in de gaten, want ook daar leer je veel over de mogelijkheden om mee te werken aan het beschermen van de volksgezondheid.

Merel Postma